Ekonomik koşulların farklılık göstermesi yatırım dünyasında farklı terimlerin kullanılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu terimler arasında yer alan: yatırım dünyasında, piyasa koşullarını ifade etmek için kullanılan “boğa piyasası” yükselişte olan ekonomi koşullarının genel olarak elverişli olduğunu anlamak için kullanılan bir terimdir.
Yatırımcıların bilmesi gereken temel kavramlar arasında yer alan ayı piyasası terimi, fiyatların sürekli olarak düşme eğiliminde olmasını ifade etmektedir. Doğru yatırımları yapmak kadar, piyasa koşullarını bilmek, yatırım dünyasında kullanılan terimlere ve be terimler arasındaki farktan haberdar olmak bir yatırımcının doğru hamleler yaparak kazanç elde edebilme olasılığını yükseltecektir.
Piyasa içerisinde sıklıkla kullanılan ayı piyasaları; genel olarak fiyatların uzun süre boyunca aşağı doğru hareket etmesi durumunda kullanılan bir terim olarak kullanılmaktadır.
Ayı Piyasası Nedir?
Ayı piyasası veya İngilizce olarak bear market, piyasanın uzun süreli fiyat düşüklükleri yaşadığı zamanı ifade etmektedir. Varlıkların son zamanlardaki yüksek seviyelerden %20 düştüğü zamanları ifade eden kavram, karamsarlık ve olumsuz yatırımcı duyarlılığının ortaya çıkmasına neden olur.
Ayı piyasa terimin en yaygın kullanımı, genellikle tüm borsanın bir kıyaslama göstergesi olarak kabul edilen S&P 500'ün performansına atıfta bulunmaktadır. Herhangi bir hisse senedi endeksinin son zamanlardaki yüksek seviyelerinden %20 veya daha fazla düşen tek bir hisse senedini ifade etmek için ve genel piyasa iyi gidiyor olsa bile, hisse senedi fiyatının düştüğünü zamanlar için de bu terim kullanılabilir.
Ayı piyasaları, durgunluk gibi genel ekonomik gelişmelere de eşlik edebilir.
Ayı Piyasasının Özellikleri
Temel niteliği düşüş eğilimi göstermek olan ayı piyasalarında yatırımcılar, alım satım işlemi yapmaya mesafeli olurlar. Belirsizliğin söz konusu olması, kâr veya zarar ihtimalinin öngörülememesi ve ekonominin enerji kaybetmesi ayı piyasalarının özellikleri arasında yer almaktadır. Bu durumda alım satım işlemleri durma noktasına gelir, firmalar işçi çıkarmaya başlayabilir ve işsizlik artabilir.
Diğer taraftan ayı piyasalarında hisse satışları daha yüksektir. Açığa satış en çok görülen çıkış yöntemlerinden birini oluşturur. Düşüşün olduğu yerde çıkışlara rastlamak mümkündür bu da ayı piyasalarında kâr elde etme olanağını doğurmaktadır. Piyasanın iyi bir şekilde gözlenmesi ve doğru hamlelerin yapılması yatırımcılara kâr sağlayabilir.
Ayı Piyasasının Aşamaları
Ayı piyasalarının genellikle dört farklı aşaması bulunmaktadır. Bunlar;
- Yüksek fiyatlar ve yüksek yatırımcı duyarlılığı ile karakterize edilen ilk aşamanın sonuna doğru, yatırımcılar piyasalardan çekilmeye ve kâr elde etmeye başlar.
- Kapitülasyon denen ikinci aşamada hisse senedi fiyatları keskin bir şekilde düşmeye başlar, ticari faaliyetler ve şirket kârları düşmeye başlar ve bir zamanlar olumlu olabilecek ekonomik göstergeler ortalamanın altına düşmeye başlar.
- Spekülatörlerin piyasaya girmeye başladığı ve sonuç olarak bazı fiyatların ve işlem hacimlerinin yükseldiği dönemdir.
- Son aşamada, hisse senedi fiyatları yavaş yavaş düşmeye devam eder. Düşük fiyatlar ve iyi haberler yatırımcıları tekrar cezbetmeye başlayınca ayı piyasaları boğa piyasalarına dönüşmeye başlar.
Neden Ortaya Çıkar?
Genellikle ekonominin durgunluğa girmesinden hemen önce veya hemen sonra ortaya çıkan ayı piyasalarında yatırımcıların ekonominin ne zaman yavaşladığını anlamak için işe alma, ücret artışı, enflasyon ve faiz oranları gibi ekonomik sinyallere dikkat etmesi gerekmektedir.
Küçülen ekonomi, şirket kârlarının yakın gelecekte düşmesine neden olabilir. Yatırımcılar bu düşüşü ön görebilir ve hisse senedi atarak piyasayı aşağıya çekebilirler. Ayı piyasaları, daha fazla işsizliğin ve ileride karşılaşılabilecek daha zorlu bir ekonomik dönemin geleceğinin sinyalini verebilir.
Boğa piyasalarına görece daha kısa olma eğilimi taşıyan ayı piyasaları, ortalama 363 gün sürer. Bunun yanında boğa piyasaları 1742 gün sürer ve %159’luk kazanç sağlayabilir. Öbür taraftan ayı piyasası %33 kayıpla istatiksel olarak daha az ciddi olma eğilimi göstermektedir.
Ayı vs. Boğa Piyasası
Ayı piyasalarının tam tersi olan piyasa durumları için boğa piyasası terimi kullanılmaktadır. Boğa piyasaları, hisse senedi fiyatlarında sürekli bir artış olduğu durumlarda piyasayı tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Boğa piyasalarında artan tüketici güveninden, düşük işsizlik oranlarından ve güçlü ekonomik büyümeden de bahsetmek mümkün olur.
Boğa piyasası, ayı piyasalarında ulaşılan dip seviyelerden %20’lik artış olarak tanımlanır. Boğa piyasası kavramı ayı piyasaları kadar katı bir tanıma sahip değildir. Boğa piyasasının başlangıcı yatırımcılar tarafından ayı piyasalarının dip noktası olarak görürler. Boğa piyasasının etkilerinin tam hissedilmesine kadar boğa piyasasını net olarak anlamak zordur.
Boğa piyasalarının başladığının anlaşılması için genellikle iki noktaya bakılır. Birincisi son ayı piyasaları dip seviyelerinden %20 veya daha fazla bir toparlanma. İkincisi ise kıyaslama endekslerinde tüm zamanların yeni yüksek seviyeleri. Bu iki gösterge boğa piyasasının başladığının genel işaretleri olarak tanımlanmaktadır.
Ayı Piyasası Örnekleri
Ayı piyasalarının olağan nedeni yatırımcı korkusu veya belirsizliğidir, ancak çok sayıda başka nedenden dolayı da bu piyasa oluşabilir. COVID-19 salgını 2020 ayı piyasasına neden olan etkenler arasındadır.
Ayı piyasalarının yaşandığı bazı diğer örnekler;
En bilinen örnek olarak 28-29 Ekim 1929 borsa çöküşü ile başlayan büyük buhran verilebilir.
Daha yakın zamanlı örnekler ise;
- 1990'ların sonlarında artan internet kullanımı, teknoloji hisselerinde büyük bir spekülatif balonun oluşmasına yol açtı. Balonun patlamasının ardından tüm büyük endeksler ayı piyasaların etkisi altına girdi. Özellikle Nasdaq sert bir darbe alarak 2002’nin sonlarına doğru, önceki yüksek seviyelerinden yaklaşık %75 düşmüş gösterdi
- Bir yüksek faizli ipotek kredisi dalgası ve ardından bu kredilerin yatırım yapılabilir menkul kıymetlere dönüştürülmesi, 2008'de bir mali kriz yarattı ve bu kriz tüm dünyayı etkiledi. Mart 2009'daki dip seviyelerine gelindiğinde, S&P 500 önceki yüksek seviyelerinden %50'den fazla düşmüş durumdaydı.
Ayı Piyasasında Nasıl Yatırım Yapılır?
Yatırımcıların korkulu rüyası olan portföylerinin değerinin düşmesi ayı piyasası zamanında karşılaşılabilecek bir risktir. Bu piyasa aynı zamanda hisse senetleri iskontolu işlem görürken uzun vadede işe para koymak için fırsatlarda sunabilir.
Ayı piyasalarında doğru yatırımları yapmak için;
- Uzun vadeli düşünme: Bu piyasada ani tepkiler vermek sakıncalı olabilir. Piyasadaki dalgalanmalara duygusal tepki vermek yerine yatırımcılar, uzun vadede sahip olmak istedikleri hisse senetlerine yatırım yapabilirler ve ayı piyasalarında düşüş olduğu zaman hisse senetlerini satmaktan kaçınmak yarar sağlayabilir.
- Kaliteye odaklanmak: Ayı piyasaları şirketleri iflasa götürebilmesi muhtemeldir. Bu nedenle yüksek kaliteli, sağlam bilançolara ve net, kalıcı rekabet avantajlarına sahip şirketler odaklanmak daha doğru bir hamle olabilir.
- Dibi yakalama çalışmamak: Piyasanın doğru zamanını bulmak oldukça zordur bu nedenle ayı piyasalarında dibe yatırım yapmaktan kaçınmak fayda olabilir.
- Zamanla pozisyonlar oluşturmak: Ayı piyasalarında fiyatların olabildiğince düşük olduğu düşünülen zamanlarda hisse senedi pozisyonlarını zaman içinde kademeli olarak oluşturmak fayda sağlayabilir.