Ayı piyasası kötümser havanın baskın olduğu, ekonomide daralmanın ve işsizliğin arttığı genel bir ekonomik durumu ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu dönemde genel olarak kötümser beklentiler hakimdir ve giderek azalan sayıda yatırımcı alım yapmayı tercih ettiği için varlık fiyatları sürekli bir düşüş sürecinde seyreder. Ayı piyasasını oluşturan temel iki özellik yüksek işsizlik oranları ve düşen varlık fiyatlarıdır. Yaklaşan ekonomik durgunluk veya negatif büyümenin öncüsü olarak değerlendirilen ayı piyasası, daha az yatırımcının piyasaya girmesini de beraberinde getirir. Ekonomik durgunluk beklentisi işsizlik oranlarının yükselmesine neden olur. Basitçe, ekonomik büyüme beklentisinin negatife dönmesi, şirketlerin satış ve kârlarının azalacağına ve küçülmek zorunda kalacaklarına olan inançları ayı piyasalarının oluşmasına sebebiyet verir. Ayı piyasasının tam tersi olarak ifade edilen boğa piyasası ise, varlık fiyatlarının ana piyasaya yön verecek kadar güçlü bir yükseliş gösterdiği dönemi ifade eder. Gelin, bu piyasayı yakından inceleyelim.
Boğa Piyasası Nedir?
Boğa piyasası oldukça sık kullanılan ve piyasalarda meydana gelen yükseliş trendini anlatmak için kullanılan bir ifadedir. Boğa koşusu olarak da adlandırılan boğa piyasası, yatırımcıların çoğunun satın alım yaptığı, talebin arzdan fazla olduğu, piyasalarda güvenin yüksek olduğu dönemi ifade eder. Bu piyasa, fiyatların yükseldiği dönemdir. Belirli bir pazarda fiyatların hızla artması, yatırımcıların fiyatın daha da artması konusunda iyimser bir yaklaşım sergilediği durumlarda boğa dönemi ile karşılaşılmış olabilir.
Bu piyasanın teknik olarak varlıkların piyasa değerinin son 52 hafta içindeki en yüksek değerlerinin %20 üzerine çıkması durumudur. Güvenin yüksek olduğu boğa döneminde ekonomik büyüme hızı yüksek, işsizlik seviyesi düşük seyreder. İyimser bir hava barındıran boğa döneminde yatırımcıların beklenti içerisine girmeleri nedeni ile risk alma eğilimleri oluşur.
Sıklıkla kripto para piyasaları için kullanılan bir kavram olsa da tüm borsalar için kullanılan bir kavramdır.
Boğa Piyasası Nasıl Oluşur?
Piyasaların, boğa piyasası olmasına neden olan önemli etkenler bulunur. Bu nedenler arasında şunlar yer alır:
- Yüksek Büyüme Oranı: Yüksek büyüme oranı, ekonomide tüketimin, harcamaların artmasına neden olur. Satışların artması, şirketlerin yatırımları ve kapasitelerini artırmak istemelerine ve istihdam artışına katkıda bulunmalarını sağlar. Ekonomik büyümenin sürdürülebilir olması, yatırımcıları iyimser bir beklenti içine sokarak daha fazla risk alarak yatırım yapmaya teşvik edebilir.
- Artan Yatırımcı Güveni: Varlık fiyatlarının yükseleceğine olan güven ortamı sayesinde yatırımcılar hisse senetleri veya diğer finansal varlıkların fiyatlarının yükselmesini sağlar.
- Azalan İşsizlik Oranı: Harcamaların artacağı ve şirketlerin kârlarının yükseleceği yönündeki yatırımcı beklentisini güçlenmesi işsizlik oranının azalmasına katkı sağlar.
Boğa Piyasasının Aşamaları
Boğa piyasası hızlı bir yükselişi ifade etse de bu piyasanın zamana yayılmış bazı aşamaları bulunur. Aşamaları doğru analiz etmek boğa döneminde kazanç sağlamanın önemli unsurlarından birini oluşturur. Boğa dönemi aşamaları aynı zamanda boğa döneminin ne kadar süreceğine dair bilgiyi de içerir. Piyasa üç ayrı aşamadan oluşur. Bunlar şu şekildedir:
- Toplama evresi: Toplama aşamasında borsadaki varlıklardan beklenen sonucu alamayan ve zararına satış yapan yatırımcıların varlıkları daha büyük ölçekli yatırımcılar tarafından toplanır. Hazırlık evresi olarak düşünülebilir.
- Alım dalgası: Büyük yatırımcıların alımları piyasada yukarı yönlü bir hareketin oluşmasına katkı sağlar. Bu yükseliş küçük ve orta ölçekli yatırımcıları alım yapmaya cesaretlendirir. Alım aşaması halen yatırım yapmaya olanak tanıyan bir aşamadır.
- Doygunluk: Doygunluk aşamasında yaşanan yoğun alım piyasa hacminin sınıra ulaşmasını sağlar. Üçüncü aşama aynı zamanda boğa döneminin bitişi olarak da ifade edilebilinir. Büyük satışlar ve sert düşüşler bu dönemde yaşanır. Yaşanan sert düşüş ayı piyasasının başlangıcını ifade edebilir.
Örnekler
Boğa dönemine örnek olarak 2000’li yıllarda yaşanan altın fiyatlarındaki dalgalanma verilebilir. Altın fiyatları ons üzerinden 800$ seviyesinden hızlıca 1900$ seviyesine kadar yükselmişti. Bu, tipik bir boğa dönemi örneği olarak değerlendirilir.
Yatırımcıların son yıllarda tercih ettiği kripto para dünyası da boğa dönemi etkisine girmiştir. Bitcoin 2013-2017 yılları arasında boğa dönemi yaşamıştır. Bu yıllar arasında 10 ile 20 kata varan oranda değer kazanan kripto para doygunluk seviyesine ulaşarak dört yıl süren bir ayı piyasası dönemine girmiştir.
Boğa Piyasasında Nasıl Yatırım Yapılır?
Boğa piyasasının ayı piyasasından daha uzun sürdüğü araştırmalar tarafından desteklenir. Boğa dönemi ortalama olarak 9 yıl sürerken ayı piyasası 1.4 yıl sürer. Uzun süren boğa döneminde yatırım stratejileri belirlemek önemlidir. Boğa döneminde yatırım getirisinin yüksek olması beklenirken doğru yatırımlar yapılmalıdır. Boğa döneminde yapılabilecek yatırımlar şunlardır:
- Uzun Pozisyon Almak: Uzun pozisyon almak boğa dönemine daha uygun bir yaklaşımdır. Fiyat artış beklentisinin yüksek olduğu, riskin daha az ve risk/getiri oranının yüksek olduğu boğa dönemi uzun pozisyon almak için tercih edilebilir.
- Düşük Fiyatlı Varlıkları Almak: Fiyat artışı gösteren varlıklar yerine defter değerine göre piyasa fiyatı daha düşük kalmış olan varlıklara yatırım yapmak düşünülmelidir. Böylece yatırım getirisini maksimize edilebilir.
- Uzun Vadeli Yatırım: Uzun süren boğa döneminde uzun vadeli yatırım stratejileri benimsemek daha yüksek kâr sağlayacak varlıklara yatırım yapılmasını destekler.
- Portföy Çeşitlendirmesi: Boğa döneminde daha az risk barındırsa da portföy çeşitlendirmesi risklerini dağıtmak ve kârlarını artırmak için düşünülmelidir.
Boğa Piyasasının Sonunu Belirleyen Nedir?
Boğa piyasası yükseliş olarak ifade edilse de dönem boyunca dalgalanmaların, düşüşlerin ve düzenlemelerin olması normaldir. Kısa vadeli aşağı doğru bir hareket hatalı bir algıya neden olabilir. Doğru bir karar verebilmek için fiyat hareketinin daha uzun bir zaman diliminde incelenmesi, eğilimin değişeceğine dair işaretlere geniş bir perspektiften bakılması her zaman daha faydalıdır.
Boğa piyasaları sonsuz değildir. Yatırımcıların güveni belli bir noktada azalmaya başlar. Güven azalması öngörülmeyen salgın veya elverişsiz mevzuat gibi negatif haberlerden etkilenebilir. Fiyatların kesin olarak aşağı doğru hareketi, daha fazla yatırımcının fiyatların düşeceğine olan inancı ayı dönemini başlatabilir. Bu da yatırımcıların daha fazla kaybı önlemek için satış yapmalarına neden olarak aşağı yönlü bir sarmal oluşturarak boğa döneminin sonunu getirebilir.