Şirketlerin yatırımcılara hisse senetlerini açması “halka arz” olarak adlandırılır. Şirketlerin bunu yapmasındaki amaç, finansman yaratmaktır. Yatırımcıların bu olaydan elde edeceği kâr ise şirketin kârından pay almaktır. Çeşitli prosedürler uygulanarak gerçekleşen bu uygulamada hangi şirketin arz olacağı, şartlar ve tarih gibi pek çok bilgi açıklanır. Halkın arzına bağlı olarak işlemler sonuçlanır ve şirketlerin hisseleri borsada işlem görmeye başlar. Kâr payı getirisi elde etmek isteyenlerin de başvurduğu yatırım yöntemlerinden biri olan halka arz hakkında daha fazla bilgiye yazının devamından ulaşabilirsiniz.
Halka Arz Nedir?
Halka arzın amacı, şirketlerin kendilerine kaynak yaratmasıdır. Hisseler önceden duyurularak borsada satışa sunulur. Şirketlere ait hisseler küçük paylar hâlinde yatırımcılar tarafından alınır ve satılır. İlk hangi fiyattan işlem göreceği ise işlem sırasında belirlenir. Şirketlerin arz şekli farklı şartlar doğrultusunda değişkenlik gösterebilmektedir. Belirli şartlar karşılandığında yapılabilen, bir seferle sınırlı olmayan yani birden fazla kez arz edilebilen, borsa üzerinden işleyen halka arz; şirketlerin istedikleri faaliyetler için finansman bulmasını sağlamaktadır.
Bu yatırım aracının yatırımcılara avantajı ise şirketin elde edeceği kârdan faydalanmak olmaktadır. Aynı zamanda likidite açısından da avantajlı olan halka arzda hisseler kolayca nakde çevrilebilmekte veya devredilebilmektedir. Halka arz olan şirketlerin kredi güvenilirlikleri de artmakta ve bu sayede düşük maliyetli kredi bulma olanakları genişlemektedir. Şirketlerin büyümesi açısından da yararlı olabilecek bu durum, kurumların tanınmasına da katkıda bulunmaktadır.
Halka Arz Şartları Nelerdir?
Halka arz için karşılanması gereken şartların başında halka arza aracılık yetki belgesine sahip olunması gelmektedir. Bu işlemin yapılabilmesi için SPK yetkisi gerekmektedir. Ayrıca yetkili aracı kurumla anlaşıldığını belirten sözleşmeler imzalanmalı, şirketin finansal tabloları sermaye piyasası mevduatlarını karşılayacak şekilde hazırlanmalıdır. Hazırlanan tablolar bağımsız denetçiler tarafından denetlenmeli ve uygun olup olmadıkları onaylanmalıdır. Bir diğer şart da şirketin sözleşmesinde bulunan hükümlerin incelenmesidir. Bu hükümlerin içerisinde halka arza ya da borsa alım satımına engel olabilecek hükümler yer almamalıdır. Bu tarz hükümlerin yer alması işleme engel olabilir. Bu nedenle bu tarz hükümlerin tespit edilmesi durumunda yeniden düzenlenmesi şarttır. Tüm şartların karşılanması hâlinde halka arz işlemi yapılabilmektedir.
Halka Arzın Şirketler İçin Faydaları Nelerdir?
Halka arzın şirketler için getirdiği bazı faydalar vardır. Bu faydalar arasında finansman kaynağı sağlama, objektif ve likit bir değere sahip olma, yurt içi ve yurt dışında tanıtım faydaları yer alır. Bu faydaların ayrıntıları için yazının devamını okuyabilirsiniz.
1.Finansman Kaynağı Sağlama
Halka arz, şirketlerin büyük miktarlarda finansman kaynağı elde etmesine olanak tanır. Hisse senetlerinin veya tahvillerin halka arz edilmesi sonucunda şirketin sermaye tabanını genişler ve büyüme için gerekli kaynakların elde edilmesi mümkün hâle gelir. Yatırımcılar hisse senetlerini satın aldıklarında şirkete ortak olurlar ve bu şekilde şirketin büyümesine katkıda bulunurlar. Kredi yerine şirketler, bu şekilde finansman elde edebilirler. Şirketin nakit akışı zorlanmadan ve faiz ya da anapara geri ödemesi yapmadan şirketler finansmana bu yöntemle ulaşabilirler. Ayrıca şirketler bu sayede ek finansmanlar sağlayabilirler.
2.Objektif ve Likit bir Değere Sahip Olma
Halka açık şirketlerin hisse senetleri borsada işlem görmektedir. Bu da hisse senetlerinin objektif bir değeri olduğunu ve kolaylıkla alınıp satılabildiğini gösterir. Yatırımcılar, hisse senetlerini piyasa koşullarına göre değerlendirir ve likit bir piyasada alım satım yapabilirler. Böylece hisse senetlerinin değeri, arz ve talebe göre belirlenir.
3.Yurt İçi ve Yurt Dışında Tanıtım
Halka arz, şirketin kamuoyu tarafından daha geniş bir şekilde fark edilmesini sağlayarak tanınırlığını artırır. Halka açık olan şirketler, finansal raporlarını yayınlar ve yatırımcılarla düzenli olarak iletişim kurar. Bu da şirketin yurt içi ve yurt dışında daha fazla yatırımcı ve ilgi çekmesine yardımcı olur. Halka açık olmak şirketin marka değerini artırır ve yeni iş fırsatlarına olanak sağlar. Yalnızca yurt içinden değil yurt dışından da yatırım alma şansı artar.
Nasıl Yapılır?
Halka arz için gerekli şartların karşılanması sonrasında işlemlere başlanabilir. Başvurular için gerekli evrakların eksiksiz olarak toplanmasının ardından önce izahname onayı için SPK’ya daha sonra Borsa İstanbul’a başvuru yapılır. İki başvurunun eşzamanlı olarak yapılması sürecin kısalmasını sağlar. Başvurular aracı kurum tarafından ya da şirketin kendisi tarafından yapılabilir. Başvuru sonrasında SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) ve Borsa İstanbul incelemeleri yapar. Şirketin finansal verilerini ve faaliyet alanları incelenen konular arasında yer alır. Şirketin faaliyetlerine ilişkin veriler de incelenir. Halka arz için alınması gereken ISIN kodu için Takasbank’a da başvuru yapılır. Aynı zamanda payların kaydileştirilebilmesi için ve Kamuyu Aydınlatma Platformunda şirket haberlerini yayınlayabilmek adına Merkezi Kayıt Kuruluşu’na da başvurmak gerekir. Bu süreçlerin tamamından onay alınmasının ardından işlem yapılır.
Hangi Şirketler Halka Arz Olabilir?
Halka arz olabilecek şirketlerin öncelikle anonim ortaklık olmaları gerekmektedir. Ayrıca ilk kez payları arz edilecek şirketlerin de mevcut çıkarılmış ya da ödenmiş sermayelerinin tamamının ödenmesi şartı bulunmaktadır. Anonim ortaklığın paylarının arzı için aracı kuruluşla aracılık sözleşmesi imzalanmalı, Borsa İstanbul ve SPK’ya başvuru yapılmalıdır. Bu iki kurumun onaylarının ardından paylar arz edilmelidir. İlgili şartları sağlayan şirketlerden arza onay çıktıktan sonra tüm yatırımcılar hisse alma talebinde bulunabilmektedir.
Yöntemleri Nelerdir?
Halka arz için 3 yöntemden faydalanılabilir. Bu yöntemler şunlardır:
1.Mevcut Payların Satışı ile
Mevcut payların satışı yöntemi, şirket ortaklarının borsa veya borsa dışında sahip oldukları payları halka arz etmelerini sağlar. Bu yöntemde, payların üzerinde rehin veya teminata verilmemiş olması ve pay sahibinin haklarını kullanmasına engel teşkil eden kayıtların bulunmaması şartları vardır. Bu yöntem, pay satışıyla elde edilen fonların şirket bünyesinde kalmasını ve şirketin gelişme ve büyüme hedeflerine yönelik olarak kullanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu şekilde yapılan halka arz yöntemleri, şirket ortaklarının paylarını halka açık olarak satabilmesine ve şirketin sermaye yapısını güçlendirmesine yardımcı olur. Aynı zamanda, yatırımcılara şirketin büyüme potansiyeline katılma fırsatı sunar ve şirketin finansal kaynak sağlamasını kolaylaştırır.
2.Sermaye Artırımı Yoluyla
Sermaye artırımı yoluyla halka arz, sermayenin tamamının ödenmiş olması koşuluyla gerçekleştirilir. Halka açık olmayan şirketler, sermaye artırımlarında ortakların rüçhan haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak paylarını halka arz ederler. Bu yöntemde SPK başvurusu öncesinde belirli işlemler yapılması gerekmektedir. Yönetim kurulu, esas sözleşmede değişiklik tasarısı hazırlayarak SPK'den onay almalıdır. Şirket genel kurulu ise sermayenin artırılması ve yeni pay alma haklarının sınırlanmasıyla ilgili karar alır.
3.İki Yöntemin Bir Arada Kullanılması ile
Şirketler, halka arz için mevcut payların satışı ve sermaye artırımı yöntemlerini bir arada kullanabilir. Bu durumda, mevcut ortaklar paylarını satışından gelir elde ederken şirket de finansman kaynağı sağlamış olur. Bu yöntem, şirketin sermaye yapısını güçlendirmek ve büyüme hedeflerine ulaşmak için etkili bir yol olarak kullanılabilir.
Hisse Dağıtım Şekilleri Nelerdir?
Halka arzlarda hisse dağıtımı yapılırken eşit dağıtım ve oransal dağıtım yöntemlerinden faydalanılır. Eşit dağıtımda her yatırımcıya eşit miktarda hisse senedi verilir. Bu dağıtıma örnek verilecek olursa toplam hisse sayısı halka arza katılan kişi sayısına bölündüğünde 100 adet hisse çıkıyorsa 1 milyon dolarlık hisse alım talebi olan kişiyle 1000 dolarlık talebi olan kişinin aynı miktarda hisse alması mümkündür. Oransal dağıtımda ise yatırımcıların aldıkları hisse senedi miktarı, yatırdıkları para doğrultusunda belirlenir. Eşit dağıtıma kıyasla bu dağıtım, büyük yatırımcılar için daha uygun olabilir çünkü yatırılan miktar arttıkça elde edilen hisse senedi adedi de buna paralel olarak artar. Örneğin; 1 milyon dolarlık bir hisse alım talebine 100 bin dolarlık hisse düşüyorsa, bin dolarlık talebe sadece 100 dolarlık hisse düşer.
Halka arzda hisse dağıtımının nasıl yapılacağı şirketin tercihine bağlıdır ve her halka arzda farklı oranlar kullanılabilir.