Tahvil, yatırım dünyasında adından sıkça söz ettiren bir yatırım aracıdır. Genellikle düşük risk isteğine sahip yatırımcıların yöneldiği bu araç, farklı çeşitlere sahip olması ve sunduğu avantajlardan ötürü de sıklıkla tercih edilir. Yatırımcının kurumsal işletmelerin ya da devletlerin finansman ihtiyacını karşılamayı hedefleyerek belirli bir süreliğine borç vermesi esasına dayanan ve hisse senetleriyle benzerlik gösteren bu yatırım araçları, sabit getirili menkul kıymetler arasında yer almaktadır. Birçok nitelikli yatırımcı tarafından da tercih edilen yatırım araçlarından biri olan tahviller hakkında daha fazla bilgi için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Tahvil Nedir?
Tahviller, bir özel kuruluşun ya da devletin ödünç para alma amacıyla bir finansman olması için belirli dönemlerde aldığı, belirli oranlarda faiz getiren yazılı senetlerdir. Tahvili alan borç veren, tahvili çıkartan ise borç alan konumundadır. Tahvile sahip olan bir yatırımcı, tahvili çıkartan devlet ya da kuruluşun alacaklısıdır. Anonim şirketler tarafından da çıkartılabilen bu yatırım araçlarında yer alan vade bittiğinde şirket-devlet ile tahvil sahibi arasındaki ilişki sona erer. Sabit getirili olduğundan bu yatırım aracında getiri önceden bilinmektedir. Farklı çeşitleri bulunan bir yatırım aracı olan bu aracın her çeşidi bazı ortak özelliklere ek olarak kendine has özelliklere sahiptir.
Tahvil Çeşitleri Nelerdir?
Tahvil çeşitleri devlet, hazine, özel sektör, endeksli ve ikramiyeli olarak sayılabilir. Bu çeşitlerin tamamı finansman ihtiyacının karşılanmasını sağlar ve kendi içerisinde avantajlar sunar.
1.Devlet
Devlet tahvilleri, devlet tarafından çıkarılmaktadır. En risksiz olma özelliğinin yanı sıra daha düşük faiz oranlarına sahiptirler.
2.Hazine
Vadesi 1 yıldan kısa olan senetler olan hazine senetleri, hükûmetler tarafından ihraç edilir. Devlet tahvillerinden farkı vadelere sahiptir. Kısa vadeli ve likit yatırım aracı arayanların başvurduğu seçenek olan hazine senetleri, 3 aylığa kadar daralan vadelerle verilmektedir.
3.Özel Sektör
Şirket tahvilleri adıyla da bilinen özel sektör tahvillerinde ihraç eden taraf şirketlerdir. Genel olarak daha yüksek faiz oranlarına sahip olan ve daha fazla risk taşıyan bu senetler, ihraç eden şirketin mali durumuna bağlı olarak risk taşır. Şirketler, yeni yatırımlarına finansal kaynak yaratmak ya da faaliyetlerini finanse etmek gibi amaçlarla yatırımcılardan tahvil ihraç eder. Şirketin finansal sağlığıyla alakalı sorunlar varsa daha yüksek risk ve daha fazla faiz görülebilir.
4.Endeksli
Bu türde yatırımcıların faize karşı korunması amaçlanır. Anapara döviz ve altın gibi belirli yatırım araçlarına göre genellikle artırılarak ödenir. Enflasyondan korunmak isteyen yatırımcılar bu türe yönelir.
5.İkramiyeli
Ülkemizde bulunmayan bu yatırım aracında tahvil satışını teşvik etmek üzere sahibine ekstra faydalar sağlanır.
Tahvil Yatırımı Nasıl Yapılır?
Bu yatırım aracının ne olduğu ve türleri kadar bu yatırım aracına nasıl yatırım yapılacağı da önemlidir. Bu yatırım aracında bankalar ve aracı kurumlardan faydalanılır. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre birincil piyasada ihale yönteminden yararlanılarak ihraç edilen hazine bonosu ve devlet tahvilleri, doğrudan Merkez Bankası şubeleri vasıtasıyla alınabilir. Herhangi bir komisyon ödenmesine gerek yoktur. Bununla beraber komisyon ödenerek banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla da tahvil alınabilir. Faydalanacağınız aracı kurum ya da bankadan yatırım hesabı açarak alım-satım işlemlerine başlayabilirsiniz.
Banka Bonosu ve Tahvili Nedir?
Banka bonoları, bankaların borçlu sıfatını kullanarak ihraç ettikleri ve iskontolu şekilde satışa sundukları menkul kıymetlere verilen isimdir. Bankaların bunu yapmasındaki amaç, yatırımcılara alternatif getiri olanağı sunmak ve sermaye piyasalarından kaynak sağlamaktır. Bu bonoların tahvillerden farkı, ihraççının banka olmasıdır. Ayrıca bu bonoların vadesi 60 günden kısa ve 1 yıldan uzun olamamaktadır. Banka bonoları da devlet tahvilleri gibi sabit getiri sağlar. Özel sektör türünde ise sabit ya da değişken getiri elde etmek mümkündür. Ayrıca bonolar likidite olanağı sağlar. Vadenin bitmesi beklenmeden işlem yapılacak tarihteki piyasa koşulları doğrultusunda bonoları nakde çevirmek mümkündür.
Avantajları Nelerdir?
Tahvillerin avantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Sabit gelir yani istikrarlı bir nakit akışı sağlaması.
- Düşük riskten ötürü düşük risk isteği olan yatırımcıların ihtiyacına karşılık vermesi.
- Çeşitli vergi avantajları sağlaması.
- Portföyde çeşitlendirme yapmak için kullanılabilmesi.
- Likidite dolayısıyla nakde kolay çevrilebilmesi.
- Kura ve enflasyona karşı koruyan türler sayesinde kur ve enflasyona karşı korunma olanağı tanıması.
Dezavantajları Nelerdir?
Tahvillerin dezavantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Bir ülkedeki ekonomik istikrarsızlık, politik belirsizlikler ve yanlış politika uygulamaları, tahvil değerlerini düşürebilir. Yatırımcılar, ekonomik ve politik risklerin arttığı bir ortamda daha yüksek getiri talep edebilirler. Ayrıca şirketlerden alınan tahvillerde de şirkette oluşabilecek mali krizler tahvili etkileyebilir.
- Enflasyonun hızlı yükselmesi durumuna karşı savunmasızdır.
- Enflasyona benzer olarak kredi riski de bulunur.
- Genel olarak, faiz oranları yükseldiğinde tahvil ve bono değerleri düşer. Çünkü yatırımcılar daha yüksek getiri elde etmek için yeni ihraç edilen tahvillere yönelebilirler.
Hisse Senetleri Arasındaki Farklar Nelerdir?
Bu yatırım aracıyla hisse senetleri arasındaki farklar şu şekildedir:
- Hisse senetleri, tahvillerin aksine şirket ortaklarına şirkete ait bir kısmi sahiplik hakkı verir. Bu nedenle hisse senedi sahipleri, şirketin kâr payı dağıtımlarından yararlanabilir ve şirketin yönetimine katılma hakkına sahiptir. Ancak tahvillerde bu durum geçerli değildir. Çünkü tahviller, şirketin ya da devletin borç senetleridir ve sahipleri borç veren konumundadır. Tahvil sahipleri, tahvilin vadesi boyunca faiz alır ve vade sonunda ana paralarını geri alırlar.
- Hisse senedi yatırımcıları, şirketin performansına bağlı olarak hisse senedinin değer kazanması veya kâr payı dağıtımları sonucunda gelir elde ederler. Hisse senetleri, şirketin büyüme potansiyeline bağlı olarak getiri sağlar. Tahvil yatırımcıları ise tahvilin faiz ödemeleri ve vade sonunda geri ödenen ana paranın getirisi üzerinden gelir elde ederler. Tahviller daha düşük risk taşırlar ve sabit bir getiri sağlarlar.
- Hisse senetleri, şirketin performansına ve piyasa koşullarına bağlı olarak daha yüksek bir risk taşır. Hisse senetlerinde değer kaybı riski ve şirketin iflas etmesi gibi riskler bulunabilir. Bu durumda istenmedik kayıplar yaşanabilir. Tahviller ise şirketin veya devletin geri ödeme güvencesine dayalı olduğundan dolayı daha az risk taşır. Ancak tahvillerde de faiz oranlarında oluşabilecek değişiklikler ve kur riski gibi faktörlerden ötürü değer kaybı riski bulunabilir; riskin sıfır olduğunu söylemek mümkün değildir.
- Hisse senetleri, şirketin faaliyetleri devam ettiği sürece süresiz olarak elde tutulabilir. Ancak bu durum tahviller için geçerli değildir. Tahvillerin belirli bir vade süresi bulunur. Vadenin bitmesiyle birlikte tahvil sahipleri alacaklılarından ana paralarını geri alırlar.
- Hisse senetleri, şirketin kâr payı dağıtımlarında ve şirketin varlık dağılımında genellikle son sıralarda yer alır. Tahviller ise şirketin varlık dağılımında ve borç ödemelerinde genellikle öncelikli bir konuma sahiptir. Bu nedenle tahvil sahipleri hisse senedi sahipleriyle kıyaslandığında öncelikli olarak geri ödeme alırlar.
- Her iki yatırım aracı da farklı risk ve getiri potansiyeli barındırırlar. Tahviller daha düşük riske sahipken hisse senetleri için bu durum şirketten şirkete değişkenlik gösterebilir. Benzer şekilde tahviller sabit getiri sunarken hisse senetleri için durum değişebilir.