Vadeli İşlemler Piyasası, vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımının yapıldığı bir pazar türüdür. Pazarda önceden vade ayı, miktarı, adedi ve değeri belirlenen sözleşmelerin alım satımı yapılır. Aracı kurum vasıtasıyla işlemlerin yapıldığı bu piyasalarda yapılan işlemlerin tamamı borsa takas merkezinin garantisindedir. Yatırımcılar genel olarak bu piyasaya fiyat dalgalanmalarından korunmak, arbitraj fırsatlarından faydalanmak ya da spekülasyon yapmak için girer. Bu işlemler, hisse senetleri ve döviz gibi farklı varlıklar üzerinde yapılabilir. Portföy yönetimi içerisinde risk dağılımı yapılarak getirinin artırılması için de önemli olan bu piyasa hakkında daha fazla bilgi için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Vadeli İşlemler Piyasası Nedir?
Vadeli İşlemler Piyasası, finansal araçların gelecekte belirli bir fiyat ve miktar üzerinden gelecekteki belirli bir tarih için alınıp satıldığı bir piyasadır. Bu piyasada işlem gören finansal araçlar vadeli sözleşmeler adını alır. Bu sözleşmeler, bir yatırımcının ileri bir tarihteki belirli bir varlık için taahhütte bulunduğu ve bu taahhüte uygun bir fiyat üzerinden alım veya satım yapma hakkını elde ettiği sözleşmelerdir.
Bu piyasa, yatırımcılara birçok avantaj sunar. İlk olarak spekülasyon yapmak isteyen yatırımcılar piyasadaki fiyat dalgalanmalarından yararlanarak kâr elde etme şansına sahiptirler. Ayrıca, Vadeli İşlemler Piyasası’ndan risk yönetimi aracı olarak da yararlanılır. Özellikle tarım ürünleri gibi volatiliteye yatkın sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, gelecekteki fiyat dalgalanmalarından korunmak için vadeli sözleşmelere başvururlar. Yatırımcılar, bu piyasada aktif olarak işlem yaparak potansiyel getirilerini artırma ve risklerini yönetme imkânı elde ederler.
Özellikleri Nedir?
Vadeli işlemler piyasasının özellikleri arasında ilk sırada sözleşmelerin standartlaşması gelir. Bu piyasada yapılan sözleşmelerin tamamı standartlaşmış, yani belirli bir miktar, vade ve fiyat üzerinden işlem görmek üzere yapılmışlardır. Bu durum da piyasada işlem kolaylığı ve likidite sağlamaktadır. Bir diğer özellik ise kaldıraç etkisidir. Varantlarla benzer olarak bu piyasada da kaldıraç etkisi bulunur. Küçük bir teminatla daha büyük getirilere ulaşılabilir ancak bu durum risklerin artmasını da beraberinde getirir.
Bu piyasada yapılan alım-satım işlemlerinin tamamı borsa ortamında gerçekleşir. İşlemler, alıcı ve satıcının belirli bir fiyat üzerinde anlaşması sonucunda yapılır. Piyasa fiyatı, arz ve talep dengesine göre oluşur. Yatırımcılar, gelecekteki fiyat dalgalanmalarına karşı koruma amaçlı da bu piyasalardaki sözleşmelere yönelirler. Böylece fiyat belirsizliğinden ötürü oluşabilecek riskleri azaltırlar. Ayrıca bu piyasanın sunduğu likidite sayesinde yatırımcılar kolaylıkla alım-satım yapabilirler.
Vadeli İşlem Piyasası Ne İşe Yarar?
Bu piyasanın ne işe yaradığına verilebilecek ilk cevap, risk yönetimidir. Bu piyasa sayesinde yatırımcılar hatta ticaretle uğraşanlar kolay bir şekilde risk yönetimi yapabilirler. Özelliklerinde değinildiği üzere kaldıraç etkisi sayesinde yatırımcılar kâr elde edebilir, fiyat hareketlerinin tahmini sonucuna fiyat dalgalanmalarından yararlanarak kârlarını artırabilirler. Ayrıca bu borsanın sunduğu arbitraj imkânına ek olarak likiditeden de faydalanabilirler. Bu piyasalar, sözleşme esasına dayalı olarak çalıştığından yatırımcılar riski minimize ederek yatırım yapabilirler.
Vadeli İşlemler Piyasalarının Yararları Nelerdir?
Vadeli işlemler piyasalarının yararları şu şekilde sıralanabilir:
- Fiyatların oluşmasında geniş bir katılım olduğundan dolayı gerçekçi fiyat oluşumunun sağlanması daha kolay olur, belirli bir grup fiyatları yönlendiremez.
- Geleceğe yönelik fiyatların oluşmasından dolayı daha sağlıklı veriler elde edilebilir.
- Etkin bir şekilde risk yönetimi yapmak mümkün olur.
- Katılımcılar güvenli bir şekilde işlemlerini yapabilir. Çünkü tüm işlemler borsa takas merkezi garantisi altındadır.
- Bu piyasa, üretici, ihracatçı, ithalatçı ve sanayici gibi kesimler için stok yönetim politikalarının geliştirilmesine olanak sağlar. Bu piyasa sayesinde gelecekteki fiyat beklentileri göz önünde bulundurularak stok miktarları ve üretim planlaması yapılabilir ve risk azaltılabilir.
- Bu piyasa ürün alım-satımında yüksek bir likidite sağlar. Hem spot piyasada hem de vadeli piyasada likidite oluşması katılımcılara daha fazla işlem yapma ve hareket alanı sağlar. Bu da piyasanın etkinliğini artırıcı etkide bulunur.
- Vadeli işlem piyasasında geleceğe yönelik fiyatlar oluşur. Bu durum risk yönetimi açısından önemli bir avantaj sağlar. Üreticiler, fiyatların belirlenmesine göre karar verebilir ve üretim planlaması yapabilir.
- Devletin tavan ve taban fiyatları gibi müdahalelerine ihtiyaç duyulmadığından ötürü vadeli işlem piyasası, üreticilere ürünlerini dünya fiyatlarına göre değerlendirme olanağı tanır. Bu da üreticilerin daha rekabetçi bir şekilde faaliyet göstermesini mümkün kılar.
Temel Fonksiyonları Nelerdir?
Bu piyasaların temel fonksiyonları risk transferi ve geleceğe yönelik fiyat oluşumudur.
Bu piyasalar, spot piyasalarda işlem gören ürünlerin fiyat değişimlerinden dolayı oluşan riskleri azaltmak isteyen katılımcılar için hizmet verir. Bu piyasalar fiyatların rekabet koşulları altında oluşmasını sağladığından oluşan fiyatlar çerçevesinde gerçekçi bilgilerin edinilmesine yardımcı olur. Bu piyasalarda iki ana grup yer alır. İlk grup riskten korunmak isteyen katılımcılar, "hedger" olarak adlandırılan gruptur. Bu grupta yer alan katılımcılar risklerini azaltma amacıyla piyasada işlem yaparlar. İkinci grup ise "spekülatörler"dir. Spekülatörler, riskten korunmak isteyen katılımcıların riskini üstlenerek kâr elde etmeyi amaçlayan kişi ve. kuruluşlar olarak tanımlanabilir. Bu gruptaki katılımcılar piyasadaki ileriye dönük beklentiler doğrultusunda harekete geçer ve kâr elde etmeye çalışır.
Faydalarda da değindiğimiz üzere bu piyasalar geniş bir katılımı teşvik ederek ve geniş bir katılım sağlayarak gelecekteki fiyatların gerçekçi ve daha adil bir şekilde oluşmasına katkıda bulunur.
Vadeli işlem piyasalarının sunduğu bir diğer avantaj da fiziksel depolama veya teslimat gibi alt yapı gereksinimlerinin olmamasıdır. Katılımcılar küçük miktarlarda teminatlara yatırım yaparak sözleşmeleri alıp satabilirler. Pozisyonlarını diledikleri zaman kapatabilirler. Böylece katılımcılar, fiyat oluşumuna katılma imkânı bulurken fiziksel varlıkların depolanması veya işlenmesi gibi sorunlarla uğraşmak zorunda kalmazlar. Vadeli işlem piyasaları; fiyat keşfi, geniş katılım sağlama, risk yönetimi, likidite sağlama, spekülasyon imkânı gibi temel fonksiyonlarıyla piyasaların daha etkin ve verimli çalışmasına katkıda bulunur.
Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir?
Vadeli işlem sözleşmesi, iki taraf arasında gelecekte belirli bir varlığın belirlenen fiyat üzerinden belirli bir tarihte ya da belirli bir süre içinde alım veya satımını gerçekleştirmek amaçlanarak yapılan bir anlaşmadır. Bu sözleşmelerde, sözleşmenin yapıldığı tarihte gelecekteki fiyat riski önceden belirlenir ve taraflar riskten korunma şansına sahip olurlar. Sözleşme vadesi dolduğunda taraflar, karşı taraftan sözleşmeye konu olan varlığı belirlenen şartlara uygun şekilde teslim alır veya teslim eder.
Bu sözleşmeler; sözleşme büyüklüğü, vade tarihi, teslimat şekli, sözleşme fiyat adımı gibi unsurlardan oluşur. Bu sözleşmelerde yapılan standartlaştırma, sözleşmelerin kolay bir şekilde alınıp satılabilmesini ve piyasalarda likidite oluşmasını mümkün kılar.
Bu sözleşmeler yatırımcılara risk yönetimi yapma yönetimi imkânı sunar. Katılımcılar, vadeli işlem sözleşmeleri aracılığıyla fiyat dalgalanmalarına karşı korunabilir veya kâr elde etme şansı yakalayabilirler. Ayrıca, bu sözleşmeler, fiyat keşfi ve piyasa likiditesini artırarak piyasaların daha etkin bir şekilde çalışmasını sağlar. Vadeli işlem sözleşmeleri, genel olarak riskten korunma, spekülasyon veya arbitraj gibi amaçlarla kullanılır. Ayrıca bu sözleşmeler yatırımcılara çeşitlendirme yapma olanağı da sağlar.
Vadeli İşlem Ürünleri Nelerdir?
Vadeli İşlem Piyasası, standartlaşmış sözleşmelerin işlem gördüğü bir piyasadır. Bu sözleşmeler, çeşitli finansal malları ve ürünleri temsil eder. Döviz, hisse senetleri, enerji kaynakları gibi varlıklar bu sözleşmelere konu olabilir.