Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Nedir?

Teknolojinin gelişmesi günümüz dünyasında tüm sektörlerde kendisini göstermeyi başarmıştır. Alışık olunan düzenin dışında yeni oluşan teknolojik gelişmelerle hem bireyler hem de kurumlar teknolojiyi günlük hayatın bir parçası haline getirmeye mecbur kalmışlardır. Finansal teknoloji de tıpkı diğer sektörlerde olduğu gibi teknolojinin gelişmesi ışığında ilerlemiş ve bazı konuların gün yüzüne çıkmasına neden olmuştur.

Bankacılık ve finans sektöründe yer alan gelişmeler hem sektörde yer alan kuruluşların hem de finansal hizmetlerden daha iyi şartlar altında yararlanmak isteyen müşterilerin dikkatle takip ettiği bir konudur. Günlük hayatta yapılan çoğu finansal işlemin neredeyse tamamı bankalar aracılığıyla yapılmaktadır.

Günümüz müşterileri para yatırma-çekme işlemleri kadar kredi alma ve yatırım yapmak için de bankaları kullanmayı tercih eder. Müşteriler tarafından yapılan tüm finansal işlemler aynı zamanda finans otoritelerine bağlı kalmaya da neden olur. Günümüz teknoloji çağında bir merkeze bağlı kalmadan açık ve küresel bir finans sistemi kurulması, alışık olunan kontrol altında olan finansal sisteme alternatif bir sistemin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Merkeziyetsiz finans sayesinde müşteriler, paraları üzerinde kontrol ve görünürlük sağlayabilirler. Merkeziyetsiz para birimleri herhangi bir otoriteye bağlı kalmadan yönetilebilir. Yazının devamından konuyla ilgili ayrıntılara ulaşabilirsiniz.

Merkeziyetsiz Finans Nedir?

Merkeziyetsiz finans, bir otoriteye bağlı kalmadan gerçekleştirilen para transferi, yatırım veya kredi işlemlerini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. İngilizce “decentralized” ve “finance” sözcüklerinin birleşiminden oluşan merkezi olmayan finans veya kısaca DeFi, merkeziyetsiz olabilmesi için, merkezi olmayan bir para birimine diğer bir değişle kripto varlıklara ihtiyaç duyar.  Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimleri bu finans işlemleri için kullanılabilen para birimlerine örnek olarak verilebilir.

Merkezi olmayan finans (DeFi), kripto para birimleri tarafından kullanılan sistemlerle benzerlik gösteren, gelişmekte olan ve güvenli dağıtılmış defterlere dayalı bir finansal teknolojidir.

İnternet bağlantısı olan herkesin erişebildiği finansal hizmetler ve ürünler için ortak bir terim olan DeFi’de piyasalar her zaman açık durumdadır. Ödemeleri engelleyebilecek veya erişimin engellenebileceği hiçbir merkeze bağlı olmayan bu finans, otomatik ve güvenlidir.

DeFi, bankaların ve finans kuruluşlarının hizmetlerini kullanırken müşterilerinden aldığı ücretleri almaz. Müşterilerin paraları güvenli bir dijital cüzdanda tutulur ve dakikalar içerisinde para transferi yapmaları sağlanır.

Merkezi Finans vs. DeFi

Merkeziyetsiz finans geleneksel merkeze bağlı finans yöntemlerinden farklıdır. Geleneksel merkezi finansta, para hareketini kolaylaştıran bankalar ve finans kuruluşları ile çalışmak gerekmektedir. Merkezde tutulan para sahibi müşteriler, işlem yapmak istediğinde bankalar ve finans kuruluşları tarafından belirlenen hizmet ücretini ödeyerek işlemlerini yapabilirler. Kredi başvurularından yerel bir bankanın hizmetlerine kadar tüm finansal işlemler merkezi finansta denetlenmektedir.

Bu finansın amacı üçüncü taraflara ihtiyaç duymadan finansal işlemlerin yapılmasına izin vermektir. İnternet bağlantısının olduğu her yerde müşterileri, finansal eylemleri kaydeden ve doğrulaya yazılımları kullanarak finansal işlemleri gerçekleştirebilirler. DeFi nerede olursa olsun finansal işlemlerin yapılmasını sağlar ve merkezi bir finans modeline ihtiyaç duymaz. Merkeziyetsiz finans uygulamaları, kişisel cüzdanlar ve ticaret hizmetleri aracılığıyla müşterilerin paraları üzerinde daha fazla kontrol sağlamasını amaçlar.

Bu finansın özellikleri arasında şunlar yer alır:

• Para kullanıcıda kalır.
• Kullanıcı paranın nereye gittiğini kontrol eder.
• Para transferleri dakikalar içerisinde gerçekleşir.
• Herkesin kullanımına açıktır.
• Piyasa her zaman açıktır.
• Şeffaflık üzerine kurulmuştur.

Merkeziyetsiz Finans Nasıl Çalışır?

Merkeziyetsiz finans, kripto para birimlerinin kullandığı blockchain  teknolojisini kullanır. Blockchain, dağıtılmış ve güvenli bir veri tabanı veya defter olarak düşünülmelidir. DApps adı verilen uygulamalar üzerinden blockchain çalıştırılır ve işlemler gerçekleştirilir.

İşlemler bloklar halinde kaydedilir ve diğer kullanıcılar tarafından da doğrulanır. Bir işlem üzerinde doğrulamada anlaşılırsa blok kapanıp şifrelenir. Blokların içi önceki bloklar hakkında bilgi içeren bloklarla doludur. Blockchain ismi de buradan, devam eden her bloktaki bilgilerin birbirine zincirlenmesinden gelmektedir. Bloklar içindeki bilgilerin sonraki blokları etkilemeden değiştirilmesi imkânsızdır, bu da güvenlik protokolleri ile blockchain güvenilir olmasını sağlamaktadır.

Kullanım Alanları

Temel kullanım alanı eşler arası (P2P) finansal işlemler olan DeFi, iki tarafın üçüncü bir taraf dahil olmadan mal ve hizmetler için kripto para birimlerini takas etmeyi kabul ederek gerçekleşen finansal işlemlerin gerçekleştiği yerdir.

DeFi’nin sağladığı imkânlar şu şekildedir:

• Erişilebilirlik: İnternet bağlantısı olması DeFi platformlarına erişmek için yeterlidir. Herhangi bir coğrafi kısıtlama yoktur.
• Düşük ücretler ve yüksek faiz oranları: Bu finans, herhangi iki tarafın doğrudan faiz oranlarını müzakere etmesine ve DeFi ağları aracılığıyla borç para vermesine olanak tanır.
• Güvenlik ve Şeffaflık: Blokchain’de yayınlanan sözleşmeler ve tamamlanan işlemlerin kayıtları, herkesin incelemesine açıktır ve kimliği ifşa etmez. Blokchain değiştirilemezdir.
• Özerklik: Merkeziyetsiz finans herhangi bir merkezi finans kurumuna bağlı değildir bu nedenle sıkıntı veya iflasa tabi değildir. DeFi protokollerinin merkezi olmayan doğası, bu riski azaltmaktadır.

Avantajları ve Dezavantajları

DeFi’nin sunduğu avantajlar arasında şunlar yer alır:

• Merkezi olmayan uygulamalar, tarafların global çapta sermaye transfer etmesine olanak tanır.
• Yatırımcının gelir elde etmesine olanak tanır.
• Yüksek güvenlik önlemleri sunar.

DeFi’nin dezavantajları arasında şunlar yer alır:

• Katılım karmaşıktır ve kolay bir şekilde anlaşılamayabilir.
• Yüksek dolandırıcılık riski taşır.
• Yüksek volatilite seviyesine sahiptir.

DeFi'nin Geleceği

Merkeziyetsiz finans (DeFi) gelişmeye devam eden bir teknolojidir. Düzenlemeleri ve altyapısal ekosistemi şu an için bilgisayar korsanları ve dolandırıcıları da barındıran bir haldedir. Mevcut yasalar, merkezi bir finans anlayışı çerçevesinde yapıldığı için, her biri kendi yasa ve kurallarına sahip ayrı mali yetki alanları fikrine dayalı olarak inşa edilmiştir. Merkezi sisteme göre düzenlenmiş olan yasalar, bu finansın sınırsız işlem yeteneği için sorun olmaktadır. 

Yönetmeliklerin nasıl şekilleneceği ve kimler tarafından uygulanacağı henüz kesin olarak bilinmemektedir. Yasa ve yükümlülüklerin oluşturduğu belirsizlikler dışında DeFi’nin sahip olduğu diğer endişeler arasında, sistem kararlığı, enerji gereksinimleri, karbon ayak izi, sistem yükseltmeleri, sistem bakımı ve donanım arızalarının yer aldığı teknik konular da mevcuttur.

Merkeziyetsiz finans (DeFi), mevcut merkezi bankacılık sistemine meydan okuyan, gelişmekte olan bir finansal teknolojidir.