Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu olan TEFAS, Sermaye Piyasaları Kurulunun izni ile kurulmuş olan ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren tüm yatırım fonlarına tek bir terminal üzerinden erişim imkânı sağlayan elektronik bir platformdur. Yerli-yabancı, bireysel veya kurumsal tüm yatırımcılar, TEFAS platformu üzerinden işlem yapabilir. TEFAS’ın devreye girdiği yıl olan 2015’ten itibaren yatırımcılar sadece yatırım fonlarının olduğu kurumun fonlarına değil, tüm fonlara erişim olanağına kavuşmuşlardır. TEFAS platformu her yerden alım satım yapılmasına olanak sağlar.
Merkez bankalarının uluslararası arenada üye olarak görev aldıkları Uluslararası Ödemeler Bankası ise küresel bir organizasyondur. Küresel çapta ülkelerin merkez bankalarının ve diğer kurumların iş birliğini artırmayı hedefleyen kuruluş, İsviçre’nin Basel şehrinde yer alır.
Ulusal çapta bir organizasyon olan Uluslararası Ödemeler Bankası'nın Merkezi Basel'dir. Ayrıca bu bankanın Meksika ve Hong Kong’da ofisleri bulunur.
Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) Nedir?
1930 yılında kurulan The Bank for International Settlements (BIS), Uluslararası ödemeler bankası, ulusal merkez bankaları için bankacılık hizmetleri kapsamında finansal ve parasal istikrarı sağlamaya çalışan, düzenleyici politikaları tartışmak için forum sunan uluslararası bir finans organizasyonudur. BIS, 63 ulusal merkez bankası ile bağımsız ekonomik analizler yapmaktadır.
BIS, üye olan ülkelerin merkez bankalarının rezerv politikaları özelinde koordine olmaların sağlama hedefiyle oluşturulmuş olan bir organizasyondur. Merkez bankalar arasında gerçekleşen para transferlerinde önemli bir rol oynayarak aracı kurum görevini üstlenen organizasyonun sermayesi ise altın frank olarak ifade edilir. Buna göre 1 altın frank, 0.29 g altına denk gelir.
BIS ve Finans
Uluslararası Ödemeler Bankası, üye merkez bankaları tarafından seçilen 18 yöneticiden oluşan bir kurul tarafından yönetilir. ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve Belçika merkez bankası başkanları daimî müdürlerdir ve bu merkez bankalarından birinden müştereken başka bir müdür atayabilirler. Kalan 11 yönetici, diğer üye merkez bankalarının başkanları arasından tüm üyeler tarafından seçilir. Yönetim kurulu, BIS operasyonlarından sorumlu bir genel müdürü denetlemekle yükümlüdür.
Bu bankanın Mart 2022 itibariyle 63 ülkeden 629 çalışanı bulunmaktadır.
BIS, Mart 2022 itibariyle ülkeler arasındaki hesapları kapatmak için kullanılan uluslararası bir para birimi olan Uluslararası Para Fonu Özel Çekme Hakları (SDR'ler) cinsinden 347,6 milyar dolarlık varlığa sahipti. Varlık 9 Ağustos 2022'deki geçerli döviz kuru üzerinden 458 milyar dolara denk gelir.
BIS’ın yükümlülükleri arasında başta merkez bankalarından olmak üzere döviz mevduatı oluşturmak yer alır. 31 Mart 2021 itibariyle mevduat (repo sözleşmeleri hariç) 306,9 milyar SDR’dir.
BIS tarafından tutulan varlıkların büyük bir kısmı devlet ve yarı devlet menkul kıymetleri ile uluslararası nitelikteki ticari bankalarla yapılan yatırımlardan (ters repo anlaşmaları dahil) meydana gelir.
BIS'in Tarihi
20 Ocak 1930 tarihinde Lahey Konferansında (Hague Conference) kabul edilen Young Planı bağlamında oluşturulan BIS, İsviçre’de kurulmuştur. 1930'da Versay Antlaşması'nın dayattığı Alman savaş tazminatları için bir takas odası olarak kurulan Uluslararası Ödemeler Bankası'nın orijinal üyeleri arasında Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, ABD ve İsviçre bulunur.
Bu banka, önceleri Tazminat Genel Temsilcisi (Agent General for Reparations) tarafından gerçekleştirilen işlevleri devralmak ve tazminat olarak ödenecek yıllık gelirlerin tahsilatını, yönetimini ve dağıtımını yönetmek üzere kurulmuştur. Bu nedenle de banka Uluslararası Ödemeler Bankası adını almıştır.
Tazminatların, bankanın kuruluşundan kısa bir süre sonra durdurulmasıyla BIS, merkez bankaları arasındaki işlemler için bir iş birliği forumu ve karşı taraf haline gelmiştir.
Bretton Woods anlaşması yürürlükte kalırken, BIS uluslararası para konvertibilitesinin korunmasında önemli bir rol oynamıştır. 1950- 1958 yılları arasında Avrupa para birimleri arasında konvertibilitenin yeniden sağlanmasına yardımcı olan bir uzlaşma sistemi olan 18 ülkeli Avrupa Ödemeler Birliği'nin temsilcisi olarak hareket etmiştir.
1970'lerde dalgalı döviz kurlarına geçilmesiyle BIS ve BCBS finansal istikrara odaklanarak ve finansal pozisyonlarının risklerine dayalı olarak bankalar için sermaye gereksinimleri geliştirdi.
Basel Anlaşmaları, bankacılık sistemlerini düzenlemek için ulusal hükümetler tarafından geniş çapta benimsenmiştir. Mali krize yanıt olarak gelen önceki anlaşmaların bir güncellemesi olan Basel III müzakereleri Aralık 2017'de tamamlandı.
BIS, hali hazırda, küresel merkez bankası topluluğuna hizmet eden, merkez bankaları arasındaki iş birliğinin gelişmesine ve parasal ve finansal istikrarı teşvik etmeye devam ederek görevini sürdürmekte olan bir organizasyondur.
Uluslararası Ödemeler Bankası'nın Faaliyetleri
Bu banka, bankacılık ve ekonomik analiz olarak iki ana faaliyeti alanında görev yapar. İki ana faaliyet alanının dışında yeni teknoloji üzerinde merkez bankası iş birliğini destekleyen ve genel dahili destek sağlayan dört ana faaliyet alanı bulunur.
BIS’in faaliyet alanları;
- Para ve Ekonomi Departmanı (Monetary and Economic Department)
- Bankacılık Departmanı (Banking Department)
- BIS İnovasyon Merkezi (BIS Innovation Hub)
- Genel Sekreterlik (General Secretariat)
Global çapta yer alan merkez banklarının küresel çapta kontrol edilmesini sağlayan düzenleyici ve denetleyici otoriterler ile kontrol edilmesini mümkün kılar. Düzenleyici standartları belirleyen BIS, deneyim mekanizmaları sayesinde uygulamaların hayata geçirilmesine katkı sağlar.
Uluslararası Ödemeler Bankası'nın Amaçları
Merkezi İsviçre'nin Basel kentinde bulunan bu banka, Avrupa Merkez Bankası ve Federal Rezerv gibi kurumlara bankacılık hizmetleri sağladığı için genellikle "merkez bankalarının merkez bankası" olarak anılır.
BIS, hükümetler adına işlem yapma yetkisine sahip değildir veya hükümetlere kredi sağlamaz. Aynı şekilde şirketler veya tüketiciler ile iş yapmaz.
BIS’in amacı merkez bankalarıyla iş birliği yaparak ülkelerin finansta istikrar arayışını desteklemektir. Parasal anlamda, kuruluşlara özel bir banka gibi hareket etmesine rağmen BIS’in amaçlarının arasında diyalog ve geniş uluslararası iş birliği için bir forum oluşturmak bulunur.
BIS, küresel çapta düzenlediği faaliyetler ile ülkelerin ekonomik iş birliklerini ve bankaların geleceğini desteklemeyi amaçlar. Bankacılık alanındaki yenilikleri bilgi paylaşımıyla artırmayı hedefleyerek ülkelerin derinlemesine yapılan analizlerin sonucunda, sağlam ve rekabetçi finansal hizmetlere imza atmasını hedefler.
Hangi Ülkeler BIS'e Üyedir?
Global çapta yapılan iş birliklerinin sonucunda günümüzde 63 merkez bankası Uluslararası Ödemeler Bankası üyesidir. Üye merkez bankları arasında beş kıtadan ülkeler yer alır.
Üye ülkeler arasında; Cezayir, Arjantin, Bulgaristan, Brezilya, Tayland, Malezya gibi ülkelerle beraber Almanya, İngiltere, Belçika, Finlandiya, Fransa ve ABD gibi ülkeler de bulunur.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 5000 altın frank ile kuruluşun hissedar ülkelerinin arasında yer alır. Üye bankalar, organizasyonun genel kurul toplantılarında oy kullanma ve temsil haklarına sahiptir.