Alfa ve Beta Katsayısı Nedir?

Bir yatırımın performansını değerlendirmek için kullanılan istatistikler olan alfa ve beta katsayıları, risk ve getiri performanslarını değerlendirmede faydalı olurlar. Alfa katsayısı, bir yatırımın beklenen getirisini yatırımın riskine bağlı olarak değerlendiren bir katsayıdır. Beta katsayısı ise yatırımların sistematik riskini ölçmektedir. Pozitif bir alfa değeri yatırımın aşırı getiri sağladığına, negatif bir alfa değeri ise yatırımın aşırı getiri sağlamadığına işaret etmektedir. Beta katsayısı ise 0 ile 2 arasında değerler almaktadır. Beta değeri 1 olan yatırımlar piyasa hareketlerine aynı oranda tepki verirken 1’den büyük değerlere sahip olanlar daha fazla risk içermektedir. Beta değeri 1’den küçük olan yatırımlar ise daha az duyarlılığa sahiptir ve daha az risk barındırmaktadır. Beta katsayısı yatırımların risk seviyesini değerlendirmek ve portföyleri çeşitlendirmek için kullanılırken alfa katsayısı yatırımın performansını değerlendirmek için kullanılır. Bu katsayılar yatırımcıların yatırımlarını daha iyi hâle getirmelerine yardımcı olabilir. Siz de alfa ve beta katsayıları hakkında ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz yazının devamına göz atabilirsiniz.

Alfa Katsayısı Nasıl Hesaplanır?

Alfa katsayısının, bir yatırımın beklenen getirisini yatırımın riskine bağlı olarak değerlendiren bir katsayı olduğundan bahsetmiştik. Peki, bu katsayı nasıl hesaplanır? Alfa katsayısının hesaplanması için hisse senedinin gerçek getirisi ve beklenen getirisi arasındaki farkın hisse senedinin beta katsayısı ile çarpılması gerekmektedir. Bu çarpım sonucunda alfa katsayısına ulaşılabilir. Basit bir örnek üzerinden bu hesaplamayı açıklayalım.

Örneğin; bir kıyafet firması olan EDO şirketinin hisse senedi, piyasa koşullarına bağlı olarak dalgalanmış ve beta değeri 1,5 olarak belirlenmiş olsun. EDO şirketinin hisse senedi için beklenen getiri, piyasanın genel performansıyla birlikte hesaplanan bir oran olan %10'dur. Ancak hisse senedi, gerçek performansı ile beklentileri aşarak %12 oranında bir getiri sağlar. Riskli bir yatırım olduğu için risksiz getiri oranı kabul edilen pay %2'dir.

Alfa katsayısı = %12 - (%10 - %2) x 1,5

Alfa katsayısı = %12 - 0,12 x 1,5

Alfa katsayısı = %10,8

Bu örnekle EDO şirketinin hisse senedi için alfa katsayısı %10,8'dir. Bu, hisse senedinin beklenenden daha iyi performans gösterdiğine işaret etmektedir.

Beta Katsayısı Nasıl Hesaplanır?

Beta katsayısının bir yatırımın veya hisse senedinin piyasa riskine karşı duyarlılığını ölçtüğüne değinmiştik. Bu katsayı, yatırımın piyasa ortalaması ile olan ilişkisini göstermesinin yanı sıra yatırımcıların risk ve getirileri daha iyi anlamasına katkıda bulunur. Bu katsayının da alfa katsayısı gibi bir formülü bulunur. Bu formül şu şekildedir:

Beta = Covariance (Ri, Rm) / Variance (Rm)

Burada “Ri”, hisse senedinin getirisi, “Rm” ise piyasanın getirisidir. Covariance (Ri, Rm), Ri ve Rm arasındaki kovaryansı temsil ederken Variance (Rm), piyasanın getirisinin varyansını temsil etmektedir.

Alfa katsayısı gibi bu katsayıyı da bir örnekle pekiştirelim. Bir yatırımcı ABC şirketinin hisse senedine belirli bir miktarda yatırım yapmayı planlıyor olsun. Yatırımcıda piyasanın getirisini temsil eden S&P 500 endeksinin getiri verileri ve ABC şirketinin hisse senedinin getiri verileri bulunsun. Bu verilerden yola çıkarak ABC şirketinin hisse senedinin beta katsayısını hesaplamak mümkündür.

İlk olarak, hisse senedinin getirileri ve piyasanın getirileri arasındaki kovaryansı hesaplamak gerekir:

Covariance (Ri, Rm) = Σ[(Ri - E(Ri)) x (Rm - E(Rm))] / (n - 1)

Burada, “Σ” sembolü toplama işlemini, “n” ise veri noktalarının sayısını, “E (Ri)” ve “E (Rm)” beklenen getirileri ifade eder.

Piyasanın getirilerinin varyansını hesaplayalım:

Variance (Rm) = Σ(Rm - E(Rm))^2 / (n - 1)

Burada, “Rm - E(Rm)” piyasanın getirilerini ve “E (Rm)” beklenen getiriyi ifade eder.

Bulduğumuz sonuçlardan yola çıkarak beta katsayısını hesaplayalım:

Beta = Covariance (Ri, Rm) / Variance (Rm)

Bu hesaplama ile ABC şirketinin hisse senedinin piyasa riskine karşı duyarlılığı hesaplanabilir. Beta katsayısının 1'den büyük olması durumunda hisse senedi piyasadan daha fazla risk taşımaktadır. Bu katsayının 1'e eşit olması durumunda hisse senedi piyasayla aynı risk oranını taşımaktadır. Bu katsayının 1'den küçük olması durumunda ise hisse senedi piyasadan daha az risk taşımaktadır. Bu hesaplamadan yola çıkılarak yatırım şekillendirilebilir.

Beta Katsayısını Nasıl Yorumlamamız Gerekir?

Bir önceki başlıkta hesapladığımız gibi beta katsayısının 1'den büyük olması durumunda hisse senedi piyasadan daha fazla risk taşımaktadır. Bu katsayının 1'e eşit olması durumunda hisse senedi piyasayla aynı risk oranını taşımaktadır. Bu katsayının 1'den küçük olması durumunda ise hisse senedi piyasadan daha az risk taşımaktadır. Bu katsayı, bir hisse senedinin fiyatı ile piyasanın genel performansı arasındaki ilişkiyi ve hisse senedinin volatilitesini (dalgalanma) ölçerek piyasa dalgalanmalarına karşı hassasiyetini belirler. Örneğin; bu katsayının 1,5 olduğu bir hisse senedi, piyasanın %10 yükselmesi durumunda %15 oranında artabilir veya piyasanın %10 düşmesi durumunda %15 oranında değer kaybedebilir. Bu katsayının 1'den küçük olması durumunda hisse senedi piyasa dalgalanmalarına göre daha az volatil olur ve piyasanın yönünden daha az etkilenir. Yine bir örnek üzerinden yorum yapılacak olursa beta katsayısı 0,5 olan bir hisse senedi, piyasanın %10 yükselmesi durumunda %5 oranında artabilir veya tam tersi piyasada %10’luk bir düşüş olması durumunda %5 oranında değer kaybedebilir. Bu katsayı eğer 1'e eşit ise hisse senedi piyasa dalgalanmalarına karşı nötr olur ve piyasanın hareketlerine eşit olarak tepki gösterir.

Alfa ve Beta Katsayılarının Önemi

Alfa ve beta katsayılarının önemini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Her iki katsayı da yatırımların riski üzerinde fikir sahibi olmaya katkı sağlar. Böylece yatırımcılar yatırımlarına daha iyi yön verebilir.
• Daha iyi yatırım kararları alınmasında etkili olurlar.
• Pozitif alfa katsayısı ile daha yüksek getiri elde edilir ve yatırımdan kazanılan getiri yükselir.
• Beta değeri ile piyasa ve yatırım arasındaki ilişki incelenebilir. Bu sayede yatırımın piyasaya nasıl reaksiyon verdiği görülerek bu doğrultuda yatırımlar yapılabilir.
• Her iki katsayı da portföy yönetimleri ve portföy yöneticileri için daha kolay bir yönetim sağlar. Yöneticiler riskleri bu değerler sayesinde daha iyi ölçebilir.
• Bir yatırımın diğer yatırımlarla kıyaslanmasında da bu değerlerden faydalanmak mümkündür. Bu sayede daha iyi kâr sağlayacak olan yatırımlara harcama yapılabilir veya farklı seçenekler arasında en uygun olan yatırım seçilebilir.
• Finansal analizde de kullanılan bu katsayılar, hisse senedi piyasalarındaki hareketlerin şirketin hisse senedi fiyatlarına olan etkisini ölçme amacıyla da kullanılabilir.
• Bu katsayılar portföy çeşitlendirilmesi yapılması hâlinde farklı yatırım araçlarının risklerinin de anlaşılmasına yardımcı olurlar.
• Piyasa beklentilerinin anlaşılmasına katkıda bulunurlar. Böylece piyasadaki beklentilerin yatırımlarla uyumu incelenebilir.
• Hem yatırımcılar hem de portföy yöneticileri için önem arz eden bu değerler yatırım planlaması için de büyük bir öneme sahiptir.
• Alfa değeri sapmayı, beta değeri volatiliteyi ölçmede yatırımcıların ve portföy yöneticilerinin yardımına koşar.
• Daha az risk arayan yatırımcılar bu ölçümler sayesinde kendi risk isteklerine uygun yatırım araçlarını bulabilirler.
• Bulunan değerler sonucunda yatırımlar şekillendirilebilir, piyasa, risk isteği ve beklentilere en uygun olacak şekilde yatırım yapılabilir.
• Şirketlerin de hisse senetlerindeki dalgalanma ve riskleri görmesi mümkün olur.

Sonu olarak alfa ve beta katsayıları, bir yatırımın risk ve getiri özelliklerini ölçmek için kullanılan iki önemli finansal göstergedir. Alfa katsayısı, bir yatırımın beklenen getirisini (getiri) ve piyasa ortalamasından beklenen getiriyi (beta) karşılaştırırken beta katsayısı ise bir yatırımın fiyatının piyasada yaşanan dalgalanmalara nasıl tepki verdiğini ölçer.