Çekirdek Enflasyon Nedir?

Son zamanlarda birçok kişinin aşina olduğu enflasyon kavramı, fiyatların hissedilebilir ve sürekli artışını ifade eder. Alım gücünün düşmesini de beraberinde getiren bu kavramın bazı çeşitleri de bulunur. Bu çeşitler arasında yer alan çekirdek enflasyonda başta akaryakıt olmak üzere birçok hizmet baz alınarak hesaplama yapılır. Bu enflasyon çeşidi fiyat değişikliklerinin altında yatan sebepleri ve faktörleri açığa çıkarmayı hedefler. Gıdanın da dikkate alındığı çekirdek enflasyonda arz-talep faktörleri de incelenir. Bir ekonominin gelecekteki enflasyonunu tahmin etmek için de yararlanılabilecek olan bu enflasyon çeşidi, yatırımcılar için de büyük bir önem arz eder. Merkez bankaları üzerinde de etkili olan bu enflasyon, merkez bankasının para politikalarını belirlemesini, kontrol etmesini ve artırıp azaltmasını etkileyen bir faktördür. Çekirdek enflasyon, aynı zamanda yatırımcıların daha iyi ve bilinçli yatırım kararları almasını sağlar ve ürünlerin gerçek fiyat değişimini ölçmeye yardımcı olur.

TÜFE’deki yüksek oynaklığı azaltmak için tasarlanmış olan bu enflasyonu kullanan ekonomistler, daha istikrarlı bir enflasyona ulaşmak için çabalarlar. Bazı ekonomistler tarafından eleştirilen bu enflasyon çeşidi para politikası kararları için yine de önemini korumaya devam etmektedir. Siz de bu enflasyon çeşidi hakkında ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz yazının devamını okuyabilir, bu enflasyon çeşidine dair fikir sahibi olabilirsiniz.

Çekirdek Enflasyon Nasıl Hesaplanır?

Çekirdek enflasyon, tüketici fiyat endeksinde bulunan ve volatiliteye yol açan geçici fiyat hareketlerini hesaba katmayarak temel ekonomik göstergelerin trendini izleyen bir enflasyon ölçüsüdür. Bu enflasyon hesaplanırken enerji ve gıda gibi dalgalı bileşenler hesaba katılmadan yalnızca daha istikrarlı olan temel mal ve hizmetlerin fiyatları dikkate alınır. Bu enflasyonun hesaplanması, tüketici fiyat endeksinin dalgalı bileşenlerinin bulunmadığı veri setlerine dayanır. Bu veri seti genellikle enerji ve gıda fiyatlarını barındırmayan, daha az dalgalanmalara sahip temel mal ve hizmetlerin fiyat değişimlerini yansıtan endekslerden meydana gelir.

Örnek verilecek olursa Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Çalışma İstatistikleri Bürosu, tüketici fiyat endeksinin çekirdek bileşenlerini hesaplamak için "tüketici fiyatları endeksi - tüketici enerji endeksi - tüketici gıda endeksi" formülünden yararlanır. Bu enflasyonun hesaplanması, merkez bankaları ve ekonomistler için oldukça önemli bir gösterge olabilir çünkü dalgalı bileşenlerin yaptığı fiyat hareketleri geçicidir. Ayrıca bu hareketlerin genellikle para politikası ile ilgisi olmayan faktörlere bağlı olduğu düşünülür. Bu nedenle bu enflasyonun daha istikrarlı bir gösterge olması beklenir.

Bu enflasyon çeşidinin merkez bankalarının para politikasında etkili olduğuna değinmiştik. Örneğin; bir ülkenin merkez bankası, bu enflasyondaki artışları veya azalışları takip ederek para politikasında buna göre değişiklikler yapabilir. Bu enflasyon yükselirse merkez bankası, faiz oranlarını artırarak enflasyonu kontrol altında tutabilir. Eğer bu enflasyon düşükse merkez bankası faiz oranlarını düşürerek ekonomiyi canlandırmaya yönelebilir.

Çekirdek Enflasyon Neden Önemlidir?

Çekirdek enflasyon, tüketici fiyatları endeksinde bulunan bazı istisnalar hesaba katılmadan hesaplanan enflasyon oranı olarak tanımlanabilir. Bu enflasyon hesaplamasında dikkate alınmayan istisnalar genel olarak enerji, gıda ve diğer volatil piyasaları içermektedir. Çekirdek enflasyon oranı, fiyat istikrarı açısından daha güvenilir bir gösterge olarak kabul edilir. Bunun nedeni fiyatları etkileyen geçici faktörlerin yanı sıra daha yapısal ve uzun vadeli faktörleri de yansıtmasıdır. Bu enflasyon, enflasyonla mücadele etmenin yanı sıra ekonomi politikaları oluşturmak için de kullanılan önemli bir gösterge olarak kabul edilir. Öyle ki bu gösterge, enflasyonun geçici veya yapısal olduğunu belirleyerek ekonomi politikalarının etkinliğini artırabilir. Önceki başlıklarda değindiğimiz gibi bu enflasyonun yüksek olması ve enflasyon yüksekliğinin sebebinin geçici faktörler olmaması, merkez bankasının para politikasını sıkılaştırarak enflasyonu kontrol altına almaya çalışmasına yol açabilir. Ayrıca bu enflasyon, fiyat istikrarı açısından bir ülkenin ekonomik performansının ölçütü olarak da kullanılabilir.

Bu enflasyon oranı, ekonomik karar vericiler tarafından dikkate alınması gereken birçok faktöre bağlıdır ve bu faktörler zaman zaman farklılaşabilir. Dolayısıyla bu enflasyon oranı, ekonomi politikalarını belirlemek için tek başına yeterli bir gösterge olarak sayılamaz ancak diğer ekonomik göstergelerle birlikte kullanılarak daha kapsamlı bir analiz yapılmasına olanak tanıyabilir.

Çekirdek Enflasyonun Göstergeleri Nelerdir?

Çekirdek enflasyon göstergeleri, enflasyonun genel eğilimini ölçen ve enflasyonun ana kaynaklarını gösteren önemli bir ekonomik göstergedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri, ülkemizdeki ekonomik durumu ve enflasyon oranlarını anlamak için faydalıdır. Bu enflasyonun göstergeleri şu şekilde gruplandırılmaktadır:

• A grubu, enflasyondaki mevsimsel dalgalanmalar hesaba katılmadan ölçülür. Bu gösterge, tarım ürünlerinin fiyatlarındaki değişiklikleri gösterir. Mevsimsel faktörler ve etkiler, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) oranlarında dalgalanmalara neden olabilir ancak A grubu bu dalgalanmaları hesaba katmaz.
• B grubu, gıda fiyatlarındaki dalgalanmaları ve enerji fiyatlarındaki değişiklikleri hesaba katar. Bu gösterge, ülkedeki tüketicilerin gıda ve enerji fiyatlarındaki değişimleri ifade eder.
• C grubu, tütün, alkollü içecekler ve altın fiyatlarındaki değişiklikleri hesaba katar. Bu gösterge, tüketicilerin bu ögeler için ödedikleri fiyatları belirtir.
• D grubu, gıda fiyatlarındaki dalgalanmaları ve tütün ve alkollü içeceklerdeki değişiklikleri hesaba katar. Bu gösterge, tüketicilerin yiyecek ve içecek harcamalarındaki dalgalanmaları yansıtır.
• E grubu, tütün ve alkollü içeceklerdeki fiyat değişikliklerini hesaba katar. Bu gösterge, tüketicilerin bu öğeler için ödedikleri fiyatları yansıtır.
• F grubu, yönetilen-yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE'de yer alan diğer tüm ögeleri içerir. Bu gösterge, tüketicilerin yönetilmeyen veya yönlendirilmeyen diğer ögeler için ödedikleri fiyatları yansıtır.

Çekirdek enflasyon göstergeleri, tüketicilerin fiyat dalgalanmalarının etkisinden arındırılmış enflasyon oranlarını gösterir. Bu göstergeler, fiyat dalgalanmalarının neden olduğu geçici değişiklikleri hesaba katmadan enflasyon eğilimlerini ölçerler. Bu nedenle çekirdek enflasyon göstergeleri, ekonomistler ve merkez bankaları tarafından enflasyonun yönünü ve seviyesini belirlemek için kullanılır.

Güncel Çekirdek Enflasyon Oranı Nedir?

2023 yılı mart ayında TÜFE %2,29 oranında artış göstermiş, mart ayında yaşanan artışla beraber yıllık enflasyon önceki aya kıyasla 4,67 puan azalmış ve %50,51 olarak belirlenmiştir. %3,84 oranında artış gösterdiği görülen Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubu fiyatları, mart ayı enflasyonu için belirleyici bir etken olmuştur. Grubun enflasyona olan katkısı 1,02 puan olarak açıklanmıştır. Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubu fiyatlarını Lokanta ve Oteller grubu izlemiş, %1,98 artış oranıyla Konut grubu da diğer belirleyici unsur olarak yerini almıştır.

Yıllık enflasyona en büyük etkiyi 17,12 puanla Gıda ve Alkolsüz İçecekler, ardından 8,03 puanla Konut ve 5,08 puanla Lokanta ve Oteller ile Ulaştırma grupları yapmıştır. Yukarıdaki başlıkta bahsedilen C endeksinde mart ayında %2,15 oranında artış görülmüş ve bu enflasyon açısından ana unsurlardan biri olan Temel Mallar grubunda %1,24 artış olmuştur. Hizmet grubu fiyatları %3,08 oranında artmış ve bu enflasyonun yıllık artış oranı %47,36 olarak gerçekleşmiştir. Bu enflasyonun 12 ay içerisindeki ortalama değişim oranı 0,45 puan azalarak  %58,45’ten %58,00’e düşmüştür.

Tüm bu değerlerle çekirdek enflasyon değeri hesaplanabilmektedir. 2021 ve 2022 yıllarıyla kıyaslama yapılması da mümkündür. Böylece bu enflasyon değerinin değişimleri net olarak gözlemlenebilir.