Finansal Oran Analizi Türleri Nelerdir?

Finansal oranlar, işletme sahipleri, yöneticiler ve potansiyel yatırımcıların finansal sağlığı karşılaştırmasına ve analiz etmesine yarayan araçlardır. Firmanın geçmişi, finansal analizin yapılmasını mümkün kılan araçlar arasındadır. Bu analizin yapılması, firmanın ödeme gücünü, likiditesini ve kârlılığını geliştirme yönünde kararlar almak için bu oranlardan toplanan verilerden yararlanır. Bu analiz hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak ve nasıl analiz yapabileceğinize dair fikir edinmek için yazımızın devamını okuyabilirsiniz.

Finansal Oran Analizi Nedir?

Finansal oran analizi, gelir tablosu ve bilanço gibi mali tabloların incelenerek bir şirketin operasyonel verimliliği, kârlılığı ve likiditesi gibi unsurlar hakkında fikir edinmenin nicel bir yoludur. Bu analizle birlikte şirketin hem kendi içerisindeki performansı hem de diğer şirketlere kıyasla olan performansı görülebilir. Finansal sağlığın elde edilmesinde de yardımcı olan finansal oran analizi aynı zamanda gelecekteki olası performansı tahmin etmek için de kullanılabilir. Yatırımcılar da bu analiz aracılığıyla yatırımlarının verimini ölçebilir ve yatırımlarını yönlendirebilir.

Finansal Oran Analizi Türleri

İşletmelerin yöneticilerinin yaptığı finansal oran analizinde 6 ayrı kategori vardır. Bu kategorilerin her biri firmanın mali sağlığının analizinin yapılmasında işletme yöneticilerine yardımcı olur. Her tür kendi içerisinde belirli avantajlar sunar.

1.Likidite Oranları

Likidite oranları, bir işletmenin mevcut borç yükümlülüğünü dönen varlıklar ile karşılayıp karşılamayacağının belli olmasını sağlar. İşletme yöneticileri 3 ana likidite oranına bakar:

A. İşletme sermayesi oranı: Cari oran adıyla da adlandırılan bu oran, firmanın bilançosundan çıkarılır. İşletmenin dönen varlıkları ile kısa vadedeki borçlarını ödeyip ödeyemeyeceği bu oran ile belli olur. Kısa vade açısından oldukça önemli bir orandır.

B. Hızlı oran: Bu oranın rakamları bilançodan alınır. Hızlı oran, firmanın herhangi bir stok satmadan firmanın sahip olduğu kısa vadeli borçların ödenip ödenmeyeceğinin tespit edilmesine yarar.

C. Nakit oranı: Bu likidite oranı, payda yalnızca kısa vadeli menkul kıymetler gibi nakit ve nakit benzerlerini kullandığından ötürü analistlere likidite hakkında daha ayrıntılı bilgi edinme şansı tanır. Firmanın diğer varlıklarını tasfiye etmeden tüm mevcut borçlarını ödeyebilme yeteneğini gösteren bu oran da en az diğer oranlar kadar sık kullanılır.

2. Ödeme Gücü Oranları

2 ana gruba ayrılan ödeme gücü oranları, bir işletmenin analizini yapacak olan analistin işletmenin faaliyetlerini finanse etmek için kullandığı borç finansmanı ya da diğer finansal desteklerin konumunu değerlendirmesinde etkili olur. Bu oranlar firmanın birikmiş karları ya da öz sermaye finansmanına kıyasla ne kadar borç finansmanı kullandığının görülmesini sağlar. 2 ana gruptan biri olan toplam borç oranı toplam borçların toplam varlıklara bölümü ile elde edilir. Borç özkaynak oranı ise toplam yükümlülüklerin toplam varlıklara bölümünden toplam yükümlülüklerin çıkarılması sonucunda bulunur. Borç özkaynak oranı toplam borç oranına göre yatırımcıların işini daha kolay bir hale getirdiğinden sıklıkla kullanılır.

3. Kârlılık Oranları

Ticari firma için özet oranlar olan kârlılık oranları, likidite yönetimi, borç yönetimi ve varlık yönetiminin firma üzerindeki etkilerini özetleyen oranlardır. En yaygın kullanılan 4 adet oran şunlardır:

• Net kâr marjı: Bu oran (net gelir/satışlar), ticari firma için satışların bir dolar başına kârı gösterir.
• Toplam varlıkların getirisi oranı: Toplam varlıkların getirisi oranı (net gelir/satışlar), toplam varlıkların her bir dolarının ne kadar verimli bir şekilde kâr ürettiğini gösterir. 
• Temel kazanma gücü: Temel kazanma gücü, varlıkların satış yaratmadaki etkinliğini ölçtüğü için toplam varlıkların getirisi oranı ile benzerlik gösterir. Bununla birlikte, temel kazanma gücü oranı, ölçümü vergi ve borcun etkisinden kurtarır.
• Öz sermaye getirisi: Bu oran (net gelir/adi öz sermaye), hissedarların işletme firmasındaki yatırımlarından ne kadar para kazandığını gösterir. Öz sermaye getirisi oranı halka açık şirketler açısından büyük bir öneme sahiptir.

4. Verimlilik Oranları

Faaliyet oranları veya varlık yönetimi oranları adıyla da bilinen verimlilik oranları, firmanın varlıklarını satış üretmek ve kârı veya hisse zenginliğini en üst düzeye çıkarmak için ne kadar verimli kullandığını belirlemeye yarar. Firmanın kısa vadede ne kadar verimli olduğunu ölçen bu oranlar arasında en sık kullanılan 4 oran şu şekildedir:

• Stok devir hızı oranı: Bu oran (satış/stok), envanterin her yıl ne kadar hızlı satıldığını ve yeniden stoklandığını ya da devredildiğini ölçer. Stok devir oranı, finans yöneticisinin, firmanın envanteri veya eski envanteri tuttuğunu da belirlemesini sağlar.
• Ödenmemiş satış günleri: Ortalama tahsilat süresi (alacak hesapları/günlük ortalama satışlar) olarak da adlandırılan bu oran, finans yöneticilerinin firmanın ödenmemiş kredi hesaplarını tahsil etme verimliliğini değerlendirmesini sağlar.
• Duran varlık devir oranı: Bu oran (satışlar/net duran varlıklar), firmanın fabrikasına, mülküne ve ekipmanına veya sabit varlıklarına odaklanır ve firmanın bu varlıkları ne kadar verimli kullandığını değerlendirir.
• Toplam aktif devir oranı: Toplam aktif devir oranı (satışlar/toplam aktifler), firmanın varlık tabanını verimli kullandığının tek bir oranda toplar. Bu oran, analistlerin varlık tabanının satış ve kârlılık yaratmada ne kadar verimli olduğunu ölçmelerine olanak tanır. 

5. Kapsama Oranları

Kapsama oranları, bir diğer adıyla teminat oranları, bir firmanın borçları ile ilgili faiz ödemelerini ve diğer yükümlülüklerini yerine getirme kabiliyetini ölçen oranlardır. Bu oranlar kazanılan faiz oranı ve borç servisi karşılama oranı olmak üzere iki çeşittir. Kazanılan faiz oranı bir işletmenin toplam borcunu ya da borç faizlerini ne kadar iyi karşılayabileceğini ölçerken borç servisi karşılama oranı firmanın tüm borç yükümlülüklerini ne kadar iyi karşılayabileceği hakkında fikir edinmesini sağlar.

6. Pazar Beklenti Oranları

Finansal oran analizi türleri arasında en sık kullanılan oranlar olan pazar beklenti oranları içerisinde temettü getirisi, hisse başına kazanç ve temettü ödeme oranı gibi oranlar yer alır. Yatırımcılar ve analistler getirileri ve gelecekteki performansı öngörmek için bu oranlardan yararlanır.

Finansal Oran Analizleri Nasıl Çalışır?

Finansal oran analizleri, firmanın finansal tablolarından bu tabloların incelenmesi ile değerlendirilemeyen bilgilerin bulunması için kullanılır. Çeyrek dönem ya da yıllık olarak hesaplanan finansal oran analizi işletmelere pek çok anlamda yarar sağlar. Hem küçük hem de büyük işletmeler finansal oran analizinden faydalanabilir. Analist, şirketin bilançosunu, gelir tablosunu ve nakit akış tablosunu toplar ve bu bilgilerin tamamını bir tablo haline getirir. Analizler bu mantıkla çalışır.

Kimler Finansal Oran Analizlerinden Yararlanabilir?

Finansal oran analizini kullanan kişiler farklı sektörlerde olabilir. Bu analizden faydalanan kişiler şu şekilde sıralanabilir:

• Mali yöneticiler: Bir işletme ya da firmanın çeşitli mali fonksiyonlarının ve bu fonksiyonların performansı hakkında analizin yapılması işletme açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle değerli ve güçlü bir analiz aracı olan bu analiz mali yöneticiler tarafından kullanılır.
• Rakip firmalar: Sektörde yer alan diğer firmalarla rekabet için çoğu firma rakip firmaların analizlerini de takip eder. Bu nedenle rakip firmaların da bu analizden yararlandığını söylemek mümkündür.
• Yatırımcılar: Potansiyel ve mevcut yatırımcılar bir işe yatırım yapmak isteyip istemediklerini belirlemek için bu oran analizinden gelecek finansal bilgilere ihtiyaç duyarlar. Yatırımcılar, bu analizden yararlanarak yatırımın yapılmaya değer olup olmadığını saptarlar.